In het Nieuwe Werken is het normaal dat je zondags ‘savonds je mail checked, een uurtje op je vrije dag toch nog even bijspringt als het echt nodig is. Wat veel mensen zich wat ongemakkelijk bij voelen is om op dinsdag morgen, onder werktijd, lekker een wandeling te maken. Dit laat zien dat motivatie om het werk goed te doen vaak sterker is dan zorgen dat je eigen vitaliteit op peil blijft. Zeker in deze tijd waarin het niet zo zeker is of je je baan wel zult behouden.

Dit kost een werkgever uiteindelijk veel geld doordat mensen minder productief worden en  uitvallen door burn-out.

Stilstaan voor wat jij nodig hebt om je werk goed te kunnen doen en gezond te blijven én dit op bevredigende manier communiceren met collega’s, leidinggevende en thuisfront is voor iedereen van belang.

Artikel door Harriët Ordelman

Gevoelens zijn waardevol. Ze geven kleur aan je leven, maken duidelijk wat je raakt en wat van waarde is voor jou. Het is heerlijk als je gedrag overeenstemt met je gevoel: je doet met liefde je werk, je zegt vol overtuiging waar je last van hebt en hoe je het wél wilt. Dan voel je je krachtig. Het maakt gezond.

Soms worden we overweldigd door gevoelens en reageren we daarop op een manier die ons eigenlijk niet verder helpt. De angst dat je werk niet op tijd af zal komen maakt dat je vééél te lang doorgaat terwijl je veel beter even rust kan nemen. Of je snauwt een collega af die in jouw ogen iets verkeerd gedaan heeft. Daar gebruik ik voor de duidelijkheid een ander woord voor: emoties. Emoties overspoelen ons als wilde golven in de zee: we moeten er wel in mee. Ze geven ons het idee dat we geen keuze hebben, dat we wel moeten handelen zoals we dat doen. Dat de situatie of iemand anders druk op ons uitoefent en ons ertoe dwingt. We gedragen ons reactief.

Maar….niets is minder waar. In de meeste dagelijkse situaties kunnen we gewoon zelf kiezen hoe we reageren. Voelen wat je voelt en kiezen hoe je daarop wilt of kunt reageren. Pro-aktief. Soms weet je niet hoe je wilt of kunt reageren, dat geeft niet. Niet reageren of zeggen dat je het niet weet of iets (nog) niet kunt is ook een keuze.

Wat gebeurt er bij emotionele stress?

In je jeugd vorm je een beeld van jezelf en van de wereld om je heen. En van de relaties tussen jezelf en de rest van de wereld. De manier waarop je jezelf, de wereld en je interacties waarneemt en hoe je erop reageert noemen we ‘patronen’. Deze zijn ook vastgelegd in je hersenen. Zonder hier diep in te gaan op de bouw en werking van de hersenen kan je zeggen dat  sommige ervaringen in het hier en nu aanleiding geven tot een stressreactie in je lichaam die voortkomt uit een oud patroon. Hier volgt een voorbeeld uit mijn eigen leven om dat duidelijk te maken.

Ik was vroeger bang voor de autoriteit van mijn vader en heb niet goed geleerd om mijn mening te geven als die afweek van die van hem. Toen was het niet zo gek dat ik bang was: ik was een kind, afhankelijk van hem  voor liefde en als gids in een nog grotendeels onbekende wereld.

Wanneer ik nu mijn mening moet zeggen tegen mensen waar ik tegen op kijk voel ik spanning in mijn buik, neiging tot inzakken in mijn borst en verhoogde hartslag en spanning in mijn bovenarm spieren. De kans is groot dat ik niet goed uit mijn woorden kom of dat ik me tegen de ander ga afzetten.

De fysieke reactie ontstaat onbewust: mijn hersenen geven mijn zenuwstelsel de opdracht om de stoffen te produceren die zorgen voor deze vecht- en vluchtreactie. Alsof ik daadwerkelijk in mijn veiligheid bedreigd wordt.

Wanneer mijn hersenen deze fysieke reactie waarnemen vormen ze angstige of agressieve gedachten alsof er in het heden iets gebeurt wat niet veilig is:  “met wat voor idioot zit ik nu aan tafel” of “ik zal mijn ideeën vast niet helder kunnen verwoorden”. Deze gedachten  zetten mijn zenuwstelsel nog meer aan tot produceren van stoffen die mijn lichaam in staat van paraatheid brengen. En zo ontstaat een vicieuze ‘stress-cyclus’. De woeste golf van de zee die door mijn lichaam stroomt en mij weghaalt bij de situatie in het hier en nu en me meesleurt naar de onveilige situatie in het verleden.

Ik reageer alsof ik nog net zo afhankelijk ben als toen ik kind was.

Maar…dat is niet zo.

Lichaamssensaties helpen je om in zo’n situatie met beide benen op de grond van het hier en nu te blijven. Je te realiseren wat daar mogelijk is. Volg daarbij de volgende stappen:

1.Voel de stress-signalen in je lichaam. Ontken ze niet maar ga er ook niet naar handelen. Geef jezelf ruimte voor een experiment.

2.Voorkom dat de vicieuze stress-cyclus doorzet. Dit doe je door zelfregulatie: Stevig zitten of staan, ademen en ontspanningstechnieken voor lichaam en geest toepassen. Zo creëer je een basishouding waarin je je veilig genoeg voelt om waar te nemen.

3.Neem fysieke sensaties waar en accepteer dat ze er zijn. Hiermee opent je aandacht voor wat je in het hier en nu kunt waarnemen. Wat zich NU afspeelt in plaats van wat je vroeger hebt meegemaakt.

4. Breid je waarneming uit: wat voel je nog meer?

In mijn geval neem ik dan bv de rust waar die er ook is als ik de ander aankijk, en de zin om iets te willen vertellen en de verlegenheid die ik daarbij voel. Dit geeft me hele nieuwe ingangen om het gesprek aan te gaan.

In de Zorg, maar ook in veel andere sectoren waar het Nieuw Werken ingevoerd wordt, krijgen medewerkers en teams meer verantwoordelijkheid en krijgen leidinggevenden de rol van ‘Coach op afstand’.

Deze training is voor leidinggevenden van teams die zich ontwikkelen richting zelfsturing.

Niet elk team is van de ene op de andere dag zelfsturend. In de verschillende fasen die het daarbij doormaakt hebben de medewerkers specifieke competenties te ontwikkelen. Maar ook de leidinggevende heeft zich in zijn/haar nieuwe rol af te stemmen op de fase van ontwikkeling waar het team zich bevindt.

Deze training geeft inzicht in de verschillende fasen van een team wat zich ontwikkelt richting zelfsturing, wat het team te leren heeft en wat de rol van de leidinggevenden daarin is. Zij maken de omschakeling richting ‘coachend leidinggeven’. Ze leren omgaan met de spagaat tussen ‘loslaten en richting geven’.

Op 15 november organiseerde In voor Zorg de masterclass: leidinggeven aan zelfstandige medewerkers in de Zorg. Er waren veel leidinggevenden die de omslag naar coachend-leidinggeven aan het maken zijn. Er waren ook organisatiecoaches die het proces richting zelfsturing aan het begeleiden zijn.

Wil je ervaringen en kennis uitwisselen over dit onderwerp: lees meer op het platform van In Voor Zorg

In de inleidingen, gegeven door door Ben Kuiken (filosoof en journalist)  en Konnie Huijers/Margaret Krijnen (Beukelaargroep) kwam sterk naar voren dat het heel gezond is om uit balans te zijn. Het is een onvermijdelijk onderdeel van in beweging zijn. Ben gaf het voorbeeld van schaatsen: om vooruit te komen moet je jezelf steeds even even uit balans brengen.

Ben vertelde over de visie van Nol Groot, hoogleraar en ex directeur van NS-reizigers op het spanningsveld in de complexiteit van organisaties op dit moment: Leidinggevenden hebben geen controle meer, ze zien hun werknemers ‘te’ weinig. En toch heb je als manager wel invloed.

Waarin zit dan deze invloed?

1.Faciliteren

-Houd je medewerkers uit de wind voor de ‘shit’ van boven, zoals procedures en regels. Ze houden hierdoor ruimte om hun werk te doen

-Stimuleer het gesprek. Zo leer je van elkaar: “hoe doe jij dat?”

-Zorg voor juiste middelen, bv IT ondersteuning

2.Inspireer en daag uit: zorg voor de Vonk

-Wat is het doel

-Stimuleer de dialoog, dat wakkert de drive aan

-Maak het leuk

3.Leer op je handen zitten

-De manager heeft niet altijd gelijk, misschien moet je niet altijd gelijk willen hebben

-Ga niet te snel oplossingen verzinnen

-Geef alleen gevraagd advies

In de inleiding van Konnie en Margaret was meer een beleving dan een voordracht: door verschillende opdrachten lieten ze ons aan den lijve ondervinden wat het is om uit evenwicht gebracht te zijn en geen controle te hebben over waar ‘het’ heengaat.

Innovatie als improvisatie

De regels van (theater) improvisatie gaven ze als metafoor voor ‘gedragsregels’ voor omgaan met innovatie:

-Stop met (te kritisch) denken

-Acteer in het hier en nu

-Alles wat aangeboden wordt blijmoedig accepteren

-Gun de ander een leuke tijd

-Ga samen op zoek naar goud (erken dat je het niet weet)

Achteraf werden ervaringen en observaties benoemd, het ‘resultaat’: Samenwerking, Vertrouwen, Luisteren en kijken wat er om je heen gebeurt, betrokkenheid, Fouten durven maken, Overgave, Plezier, Humor, Kwetsbaarheid, Creativiteit, Het ging vanzelf.

Er werd veel ‘geoogst’ ondanks dat sommigen zich tijdens de opdrachten wanhopig of zelfs geïrriteerd afvroegen: Waar gaat dit naar toe????

De rest van de dag bestond uit kennis en ervaringen uitwisselen in kleine groepen deelnemers onder leiding van een coach die verbindingen legde en nieuwe inzichten inbracht.

Eén van de gesprekken in onze groep ging over betrokkenheid van medewerkers bij de veranderende organisatie.

Uitspraken waren:

“Mensen moeten 70% van hun eigen waarden en normen kunnen terugvinden in de organisatie. Je kunt wel leven met de ‘verschillen’ die de andere 30% met zich meebrengen. Als het verschil tussen team en organisatie te groot wordt krijg je teams gesloten teams die los staan van de organisatie”

“Een visie moet in middelen worden waargemaakt (bv als je 24 uurs beschikbaarheid wilt moet dat wel betaald worden). Anders stuur je op loyaliteit: Nooit doen!). Als het toch gebeurt moeten medewerkers hun grens aangeven: Stoppen en Nee zeggen”.

In december vind de plattelandsconferentie Zicht op 2020 plaats. Twee dagen worden plannen ontwikkeld voor het platteland van de toekomst. Er wordt gewerkt op basis  van het U-proces. Het U-proces biedt een kader voor de aanpak van complexe maatschappelijke of organisatorische uitdagingen, waarbij  verschillende partijen betrokken zijn. Een belangrijk onderdeel van deze aanpak is nieuwe ideeën ontwikkelen, reflecteren, anders kijken naar wat men al weet.

Meer informatie hierover op de website van netwerk platteland

Een gedurfde ‘uit je comfort zone’ masterclass voor wie vorm wil geven aan een nieuwe invulling van leiderschap binnen Lees verder →

Op 20 juni bezocht ik het congres ‘De praktijk van zelfsturende teams’ voor de zorg. Mathieu Weggeman hield hier een lezing naar aanleiding van zijn boek:  ‘Leiding geven aan professionals, niet doen’. Een aantal uitspraken van hem wil ik hier graag aanhalen.  Lees verder →